ÇOCUKLARIN SAHİP OLDUĞU YETENEKLERİ NASIL DESTEKLEYEBİLİRİZ?

Yetenek; bireyin anlama ve yapabilme niteliği, sürekli yaşadığı duygu, düşünce ve davranışları üretici bir şekilde hayatının her alanına uygulayabilme becerisidir. Aynı zamanda yetenek belli bir alanda normal düzeyin üstünde ancak henüz tam olarak gelişmemiş özellikler bütünü olarak ele alınmaktadır. Yeteneğin aynı zamanda zekâ ile oldukça yakından ilişkili olduğu düşünülmektedir. Her çocuk dünyaya kendine has, özel birçok yetenek ve beceriler ile dünyaya gelir. Çocuğun hayatına büyük anlamda yön veren bu beceri ve yetenekler özellikle başta ailenin yönlendirmesi ile olmakla birlikte, çevrenin ve toplumunda desteğiyle de şekillenmektedir.

Çocuklarda Beceri ve Yetenekler:

Aileler gerçekte çocuklarının en yüksek potansiyellerine ulaşmak isterler. Aslında bir ebeveynin temel hedef çocuğunun özel beceri, yetenek ve kabiliyetler geliştirmesine yardımcı olmaktır. Çocuğun bireysel ilgi alanlarını ve üstünlüklerini fark edip onu cesaretlendirerek sadece onun temel özelliklerini ve yaratıcı düşünme kabiliyetlerini geliştirmekte kalmazsınız, aynı zamanda çocuğunuzun tatmin edici bir yaşama ulaşmasını sağlamış olursunuz. Okul öncesi yıllar duyumsal teşvik, genel gelişme, keşif ve deneyim kazanma dönemidir. Bu dönemde ebeveynlerin başlıca görevi çocuklarına geniş ölçüde sosyal, eğitimsel, fiziksel ve ahlaki deneyim kazandırmak olmalıdır. İlkokul çağlarında ise çocukların hepsinin güçlü olduğu alanlar, belirli kişilik özellikleri, ilgilendikleri alanları ve ebeveynlerin tespit edebildikleri özel yetenekleri belli olur, geliştirilmek üzere yardım gerektirir ve iyi bir rehberlik gerektirir. Bu süreçte kısa dönemli ilgi alanları da olabilir. Ama sonuç ne olursa olsun onların beceri ve yeteneklerinin bir düzene konulması ve cesaretlendirilmesi gerekir. Bu yetenekler çocukların gelişme ve öğrenmelerini desteklemek için mükemmel fırsatlardır.

Yeteneği tek bir alanda değil birçok alanda değerlendirmek: Son yıllarda anne- babalar çocuklarının yeteneklerini desteklemek konusundaki istekleri artmış durumdadır. Tabi ki her çocuğun var olan performansını sergilemek adına tüm yardımlar sağlanmalıdır. Ancak yeteneği veya zekâyı tek bir alanda ele almak doğru mudur? Yakın bir zamana kadar zekâya ilişkin olarak geliştirilen geleneksel yapıda " IQ" düşünme tarzı hâkimdi. IQ bir bireyin zeki olup olmaması konusunda tek belirleyici olarak ele alınıyordu. Yani anne babalar, çocuklarının gelişimleri ile ilgili olarak en çok zekâ düzeyleri ile ilgilenirlerdi.

Ancak, Howard Gardner bu görüşün aksine; geleneksel anlayışı eleştirerek zekânın tek bir faktör ile açıklanamayacak kadar çok sayıda yetenekleri içerdiğini ileri sürmektedir. Gardner, zekâyı, bir kişinin bir veya birden fazla kültürde değer bulan bir ürün ortaya koyabilme kapasitesi, gerçek hayatta karşılaştığı problemlere etkili ve verimli çözümler üretebilme becerisi ve çözüme kavuşturulması gereken yeni veya karmaşık yapılı problemleri keşfetme yeteneği olarak tanımlamıştır. Dolayısıyla Gardner, " Çoklu Zekâ Teorisi" ile zekâ konusuna daha geniş bir görüş açısı kazandırarak insanların farklı şekillerde sahip oldukları yetenekleri ve potansiyelleri veya kabiliyetleri " zekâ alanları" olarak adlandırdı. Zamanla her bireyin farklı yetenek alanları olduğu ve bu alanların tek bir ölçümle değerlendirilmesinin mümkün olamayacağı keşfedildi. Tüm bu nedenlerden dolayı çocuklarımızın yetenek alanlarını farkında olmak, hem onlardan beklentilerimizin daha gerçekçi olması hem de onların ilerideki yaşamlarını daha iyi yönlendirmek açısından büyük bir öneme sahiptir. Artık hepimiz biliyoruz ki yaşamdaki başarı ve bireysel haz ve mutluluk, zihin yapılarımız ve yeteneklerimiz ile hayatımızdaki uğraşılarımız arasında yeterli bir eşleşme olmasına bağlıdır. Birlikte bu yetenek ve zekâ alanlarına göz atalım.

Sözel – Dil Yeteneği ve Zekâ:

Sözel- dil yeteneği güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:

• Normal öğrencilerden daha iyi yazarlar, uzun hikâye ve fıkralar anlatırlar. İsimler, yerler, tarihler hakkında iyi bir hafızaya sahiptirler.

• Yaşına göre iyi bir kelime haznesine sahiptirler. Tekerlemeleri, anlamsız ritimleri ve kelime oyunlarını çok severler.

• Başkaları ile yüksek düzeyde sözel iletişime girerler. Kitap okumayı çok severler. Öğrendiği yeni kelimeleri anlamlarına uygun olarak konuşma ve yazı dilinde kullanırlar. Dinleyerek öğrenmeyi severler Ebeveyn olarak bu alanda yetenekli olan çocukları nasıl destekleyebiliriz?

• Her gün yeni ve ilginç bir kelimenin anlamını öğrenerek onu kullanması konusunda çocuğunuza hem model olabilir hem de çocuğunuzu teşvik edebilirsiniz. Hoşlanabileceği bir hikâyeyi okuyarak sonunu onun getirmesini ve çocuğunuzdan bunu anlatmasını isteyebilirsiniz.

 • Aranızda onun seviyesine de uygun olabilecek konuları tartışabilir, bu konuda yorum yapmasını sağlayarak onu destekleyebilirsiniz. Günlük basit sorunlar hakkında paylaşımda bulunulabilir, yaşanan problemlerle ilgili çözümler üzerine çocukla sohbet edilebilir.

• Yaşına uygun bir dergiye abone olarak, oradaki bir konu ile ilgili olarak düşüncelerini bir deftere not etmesini ve bu konusunu sizinle paylaşmasını, tartışmasını isteyebilirsiniz.

Mantıksal- Matematiksel Yetenek ve Zekâ

Mantıksal- matematiksel yeteneği olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:

 • Sayılarla çalışmayı ve hesaplama yapmayı çok severler. Matematik dersini ve matematiksel hesaplama oyunlarını, bilgisayar ve oyunlarına ilgilidirler severler. Fen Bilgisi derslerinde de deney yapmaktan ve yeni şeyler denemekten hoşlanırlar.

• Mantıksal bulmacalar çözmekten, satranç ve dama gibi çeşitli stratejik oyunlar oynamaktan hoşlanırlar. Makinelerin nasıl çalıştığına dair çok soru sorarlar.

• Yaşıtlarına kıyasla soyut düşünebilme ve sebep- sonuç ilişkisi kurabilme kabiliyetleri çok iyi gelişmiştir. Olayların oluşumu ve işleyişi hakkında çok soru sorarlar. Ebeveyn olarak bu alanda yetenekli olan çocukları nasıl destekleyebiliriz?

 • Çocuğunuzu, bilimsel dergiler okuması ve belgesel kanallarını izlemesi konusunda yönlendirmek.

• Gündelik yaşam içerisinde neden sonuç ilişkilerini sorgulayıcı sohbetler yapmak. (Örneğin: Yağmurun nasıl oluştuğu konusunda konuşabilmek)

 • Zihinsel performansı destekleyebilecek aktivite ve oyunların (sudoku, satranç, dama, zekâ oyunları kitapları) oynayabilir. Zihinsel işlem yapabilme konusunda onu destekleyebilirsiniz.

 

 

 

Görsel- Uzaysal Yetenek ve Zekâ

Görsel- uzaysal yeteneği olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:

• Renklere karşı çok hassas ve duyarlıdır. Sanat içerikli etkinlikleri çok sever. Yaşına göre yüksek düzeyde beceri gerektiren resimleri çizebilir.

 • Haritaları, çizelgeleri, diyagramları veya tabloları sadece düz metinden oluşan yazılı materyallere kıyasla daha kolay okur ve anlarlar.

• Arkadaşlarına oranla daha çok hayal kurar.

 • Filmleri, slaytları ve benzeri diğer görsel sunuları izlemeyi severler. Yaşına göre ilginç üç boyutlu yapılar veya modeller oluşturur.

• Okurken kelimelere oranla resimlerde daha rahat öğrenirler. Okuma materyallerine karalamalar yapabilirler. Varlıkların görsel imgelerini çok iyi ve net olarak anımsarlar.

Ebeveyn olarak bu alanda yetenekli olan çocukları nasıl destekleyebiliriz?

 • Ders çalışırken şekil ve resimleri kullanarak öğrenmesini destekleyebilirsiniz. Slaytlar hazırlayabilirsiniz.

• Resim malzemeleri alarak çocuğunuzu motive edebilir, görsel çalışmaların sergilendiği aktiviteler planlayabilirsiniz. (Örneğin; müze ve resim sergilerine geziler planlamak)

• Çocukla birlikte hayaller kurulabilir, onun bu konuda bir resim yapmasını isteyebilir ve bu konuda onunla sohbet edebilirsiniz.

 • Birlikte onun yaş düzeyine uygun olabilecek filmler izleyebilirsiniz. İçinde görsel şekillerin bulunduğu kitaplar hediye edebilirsiniz.

Müziksel- ritmik Yetenek ve Zekâ:

Müziksel- ritmik yeteneği olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:

 • Şarkıların melodilerini çok iyi hatırlarlar. Güzel şarkı söyleyebilme yeteneğine sahiptirler. Bir müzik aletini çok iyi çalar ya da çalmayı isterler ve müzik dersini çok severler. Bir şarkı duyduğunda farkında olmadan ona eşlik edebilirler.

• Konuşurken veya hareket ederken elleri, ayakları ile ritim tutarlar. Bu davranışı ders çalışırken de sergileyebilirler. Farkında olmadan kendi kendine şarkı mırıldanabilir.

• Ders çalışırken veya bir şey öğrenirken müzik dinlemekten çok hoşlanır.

Ebeveyn olarak bu alanda yetenekli olan çocukları nasıl destekleyebiliriz?

 • Basit bir şarkı bestelemesi konusunda onu teşvik edebilir, duygularına göre şarkılar dinlemesi konusunda onu destekleyebilirsiniz. Örneğin; çok öfkeli olduğunda onu sakinleştirebilecek bir müzik dinlemesi gibi.

• Derslerde bazı çalışmaları ezberleyebilmesi için ritimleri kullanabilir, öğrenilmesi gereken bilgiyi müzikal olarak çalışabilirsiniz. Bu çalışma hem süreci daha eğlenceli hale getirir hem de öğrenilen bilginin kolay unutulmasını engeller.

Bedensel - Kinestetik Yetenek ve Zekâ:

 Bedensel - Kinestetik yeteneği olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:

• Bir veya birden fazla sportif faaliyette başarılıdır. Fiziksel hareketleri yapmayı çok severler.

• Bir yerde uzun süre kaldığında hareket etmeye veya kımıldanmaya başlar.

• Başkalarının jest, mimik ve yüz hareketlerini kolaylıkla taklit eder. Gördüğü bir nesneyi dokunarak inceleme ve analiz etme eğilimindedir.

 • El becerisi gerektiren etkinliklerde çok başarılıdır. Çamurla oynamayı, yontmayı veya diğer devinimsel nitelikteki etkinliklere katılmayı severler. Bir şeyi parçalarına ayırmayı ve tekrardan birleştirmeyi severler. Bir şeyi en iyi yaparak ve yaşayarak öğrenirler.

Ebeveyn olarak bu alanda yetenekli olan çocukları nasıl destekleyebiliriz?

 • Çocuğunuzu halk dansı, koşma, yüzme ve yürüme gibi fiziksel aktivitelere katılması konusunda teşvik edebilirsiniz. Çalışmalarında yaparak, yaşayarak, hareket ederek öğrenmesi konusunda onu destekleyebilirsiniz.

• Güncel olayları mimikler ve hareketler ile anlatması konusunda onu teşvik edebilirsiniz. Evde sessiz sinema oyunları düzenleyebilirsiniz veya yaratıcı drama etkinliklerine katılmasını destekleyebilirsiniz.

İçsel Yetenek ve Zekâ

İçsel yeteneği olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:

• Genelde bağımsız olma eğilimindedirler. Yalnız oynamaya veya ders çalışılmaya bırakıldıklarında daha başarılıdırlar. Kendilerine güvenleri ve saygıları yüksektir. Yaptığı işin bilincindedir ve başkalarına çok fazla akıl danışmayı sevmezler.

• Kendisinin güçlü ve zayıf yanları hakkında gerçekçi bir görüşe sahiptirler. (Hayattaki başarılarından ve başarısızlıklarından ders almasını bilirler. Hayatlarında amaç ve hedef belirleyebilirler.) Hakkında çok bahsetmediği en az bir ilgisi veya hobisi vardır.

• Duygularını, hislerini ve düşüncelerini açık ve net bir şekilde dile getirmekte zorlanmazlar.

Ebeveyn olarak bu alanda yetenekli olan çocukları nasıl destekleyebiliriz?

• "Ben Kimim? Benim Olumlu ve Olumsuz Özelliklerim" sorusuna yönelik yazılar yazmasını isteyebilir ve zaman zaman üstünde değişiklikler yapması konusunda onu yönlendirebilirsiniz.

• Onun duygularını yoğunlaştırabileceği ve kendisini dinleyebileceği ortamlar konusunda destekleyebilirsiniz.

Sosyal Yetenek ve Zekâ:

Sosyal yeteneği olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:

• Akranlarıyla sosyalleşmeyi çok severler ve grup içerisinde genel olarak lider görünümündedirler. Problemi olan arkadaşlarına destek olma konusunda heveslidirler, tek başına ise problemlerle baş edebilme potansiyelleri yüksektir.

• Başkaları ile birlikte ders çalışmayı veya oyun oynamayı severler. Bir şeyi başkalarıyla işbirliği yaparak, onlarla paylaşarak ve onlara öğreterek öğrenmeyi severler.

• Kendisi dışındaki kişileri de önemser, selam verir, hatırlarını sorarlar. Empati yetenekleri oldukça

Ebeveyn olarak bu alanda yetenekli olan çocukları nasıl destekleyebiliriz?

• Bu tür çocuklar takım çalışmasına yönlendirilebilir. Bu tür çalışmalarla sosyal ilişkileri ve kişiler arası iletişim becerileri daha da güçlenecektir.

• Konuşmadan iletişim kurma oyunları (mimikler ile duyguları anlamaya veya düşünceleri tahmin etme oyunları) oynanabilir. Sosyal sorumluluk çalışmalarına katılmaları konusunda teşvik edilebilirler.

 

Doğacı Yetenek ve Zekâ:

 Doğacı yeteneği olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:

• Doğaya, hayvanat bahçelerine veya tarihsel müzelere olan gezileri çok severler. Doğa ile ilgili konuları işlerken keyif alırlar ve doğa projelerinin içerisinde olmaktan mutlu olurlar.

• Evdeki veya sınıftaki çiçeklerin bakımını rahatlıkla ve severek üstlenebilirler. Çevre bilinci oldukça yüksektir. Ebeveyn olarak bu alanda yetenekli olan çocukları nasıl destekleyebiliriz?

 • Doğa ile ilgili aktivitelere birlikte katılabilirsiniz. (Örneğin; hem birlikte vakit geçirmek hem de onunla zaman geçirmek adına ağaç dikmeye gidebilir; hayvanat bahçesi, botanik bahçelerine birlikte geziler planlayabilirsiniz.)

• Ev içerisindeki canlıların bakımı konusunda ona sorumluluklar verebilirsiniz.

 Beceri ve Yetenekler ile ilgili Anne- Babalar için Önemli Notlar

• Çocuğunuzun gelişim dönemleri hakkında bilgi sahibi olabilmek çok önemlidir. Yapılan araştırmalar yeteneklerin kullanımının yaş dönemi özelliklerine göre değiştiğini göstermiştir. Örneğin anaokulundan ilköğretim 3. sınıfa kadar öğrencilerin dilsel zekâ alanlarını daha çok kullandıkları gözlemlenirken mantıksal ve matematiksel zekânın 4. sınıfa doğru daha fazla kullanıldığı, görsel uzaysal ve bedensel zekânın da daha çok kullanıldığı belirlenmiştir.

• Çocuğunuzu hiçbir zaman kardeşi veya başka bir arkadaşı ile kıyaslamayın. Unutulmaması gereken nokta her çocuğun geliştirilebilecek bir yeteneğinin olduğudur.

 • Çocuklar model alarak da öğrenirler. Onlara rehber olup örnek olmaya çalışın ancak kendi hayallerinizi onların gerçekleştirmeleri için zorlamayın. Kendi beklentileriniz konusunda ne hissettiğinizi belirleyin.

• Çocuğunuzun hangi alanda ya da alanlarda yetenekli olduğunu anlamak ve keşfetmek için gerekli bilgiler, yönlendirmeler konusunda profesyonel kişilerden bilgi alın.

• Çocuğunuzda sanatsal bir alanla (spor, müzik, resim vs) ilgili olarak herhangi bir yetenek gözlemliyorsanız bu konuda bir kursa gitmesi konusunda onu destekleyebilirsiniz. Bu süreçte onun ilgilerini ön planda tutun. Okuldaki kulüp seçimlerinde de bunu göz önünde bulundurabilirsiniz. Herhangi bir etkinliğe devam edilmesi durumunda ne kadar süreceği konusunda onu bilgilendirin ve bir deneme süresi verin. Birden çok etkinlikle onu baş başa bırakmak yerine deneyerek ilerlemeye çalışın.

• Anne babalar kimi zaman çocuklarının içine girdiği tüm alanlarda başarılı ya da yetenekli olmasını bekleyebilmektedirler. Bu süreçte dikkat edilmesi gereken her alanda yetenekli çocuk yetiştirmek değil, yetenek ve ilgilerine göre çocuk yetiştirmektir. Çünkü hepimizin parmak izi nasıl birbirinden farklı ise, yetenek ve becerileri de aynı oranda farklılık gösterebilmektedir. Mükemmeliyetçi davranmayın, yaptığı aktivite ve etkinliklerde yol alması için ona zaman tanıyın.

KAYNAK: Anabilim Eğitim Kurumları (2012).Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Birimi Mart Bülten